Tsunamiler Ekonomik Kayıpların Yüzde 10’unu Oluşturuyor

Can ve mal kaybına sebebiyet veren doğa olaylarının arasında en üst sırada yer alan tsunami, nadir meydana gelse de öncesinde yaşanan depremle “doğal afetlerin en ölümcülü” olarak biliniyor.

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, Aralık 2015’te, 5 Kasım’ı “Dünya Tsunami Farkındalık Günü” olarak belirleyerek ülkeleri, uluslararası organları ve sivil toplumu tsunami farkındalığını artırmaya ve riski azaltmaya yönelik yenilikçi yaklaşımları paylaşmaya çağırdı.

AA muhabiri, BM verilerinden en yıkıcı tsunamileri, tsunamilerin oluşma sebeplerini, insanların hayatına etkisini ve tehlikelerini derledi.

Dünya Tsunami Farkındalık Günü, yıllar boyunca yaşanan acı deneyimler sonucunda tsunaminin etkilerini azaltma konusunda edindiği uzmanlıkla Japonya’nın öncülüğünde ortaya çıktı.

BM Afet Riski Azaltma (UNDRR) departmanı, BM sisteminin geri kalanıyla iş birliği içinde “Dünya Tsunami Farkındalık Günü”nün kutlanmasına olanak sağlıyor.

Dünya Tsunami Farkındalık Günü 2020, BM Afet Riski Azaltma (UNDRR) ve BM Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumunun (UNESCO) Hükümetler Arası Oşinografi Komisyonunca, diğer BM ve dış ortaklarla iş birliği içinde ve Japonya hükümeti sponsorluğunda ortaklaşa düzenleniyor.

Can ve mal kaybına sebebiyet veren doğa olaylarının arasında en üst sırada yer alan tsunami, nadir meydana gelse de öncesinde yaşanan depremle “doğal afetlerin en ölümcülü” olarak biliniyor.

Dünya nüfusunun 2030’a kadar tahmini olarak yüzde 50’sinin sel, fırtına ve tsunamilere maruz kalan kıyı bölgelerinde yaşayacağı tahmin ediliyor.

Tsunaminin etkilerini azaltmaya yönelik planlara ve politikalara sahip olmanın, daha fazla direnç oluşturmaya ve risk altındaki nüfusları korumaya yardımcı olacağı düşünülüyor.

BM verilerine göre, geçen 100 yılda gerçekleşen 58 tsunami sonucunda afet başına ortalama 4 bin 600 kayıp olmak üzere 260 bine yakın kişi hayatını kaybetti. Bu sayı ve ortalamalar ile tsunamiler, diğer afetleri verdiği zarar bakımından geride bıraktı.

Her 5 ila 60 dakikada gelen dalgalar

Bir tsunami, “genellikle okyanusun altında veya yakınında meydana gelen depremlerle ilişkili su altı bozukluğunun yarattığı bir dizi muazzam dalga” olarak biliniyor.

Volkanik patlamalar, deniz altı toprak kaymaları ve kıyıdaki kaya düşmeleri, tsunami oluşmasına sebebiyet verebiliyor.

Tsunami, deniz tabanının dikey hareketi ve bunun sonucunda su kütlesinin yer değiştirmesiyle ortaya çıkıyor.

Su duvarlarını andıran tsunami dalgaları, şiddetli şekilde kıyı şeridini vurabiliyor ve her 5 ila 60 dakikada gelen dalgalarla saatlerce tehlike oluşturabiliyor.

Kıyıyı vuran ilk dalga genelde en büyüğü olmuyor. Çoğu zaman en büyük dalga 2, 3, 4. ve hatta sonraki dalgalarda ortaya çıkıyor.

Tabandan şiddetlenerek oluşan sonraki dalgaların, kıyıdan taşınan enkazla birleşip defalarca sahil şeridini vurmasıyla ağır hasar ve zayiat ortaya çıkıyor.

En yıkıcı tsunamiler

Tsunamiler nadir görülen olaylar olsa da tüm afetler arasında “en ölümcül ve en maliyetlisi” olarak biliniyor.

Son 20 yılda tsunamiler, afetlerden kaynaklanan ekonomik kayıpların neredeyse yüzde 10’unu oluşturdu.

Özellikle Hint ve Pasifik okyanuslarını çevreleyen ülkelerde ortaya çıkan tsunamiler, kalkınma kazanımlarını geriye götürdü.

Japonya’daki 2011 Tohoku Depremi, 235 milyar dolardan fazla zarar oluşturarak “dünya tarihindeki en maliyetli felaket” olarak güncelliğini koruyor.

Mart 2011’de Pasifik Okyanusu’nda 29 kilometre derinlikte ve 9 büyüklüğünde meydana gelen depremde, Doğu Japonya kıyılarını 10 metre yüksekliğindeki tsunami vurdu.

Saatte 800 kilometre hızla yaklaşan dev dalgalar Tohoku’da 16 binden fazla insanın canına mal olurken, 450 binden fazla kişinin de sığınaklara kaçmasına sebebiyet verdi.

Aralık 2004’te Endonezya’da Sumatra kıyılarında 9,1 büyüklüğünde meydana gelen deprem ise uzunluğu 1300 kilometreye ve yüksekliği 50 metreye ulaşan tsunamiye neden oldu ve o dönemdeki en yüksek ölüm sayısı bu tsunamide ortaya çıktı.

Endonezya, Sri Lanka, Hindistan ve Tayland’ın en ağır zarara uğradığı afette, toplamda 14 ülkede tahmini 227 bin kişi hayatını kaybetti.

Guterres’ten kutlama mesajı

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres de “Dünya Tsunami Farkındalık Günü” dolayısıyla mesaj yayımladı.

Guterres, “BM sistemi, halkı eğitmek, tatbikatlar düzenlemek, tahliye yolları oluşturmak ve bir sonraki tsunami meydana geldiğinde ağır can kaybını önlemek için mümkün olan her şeyi yapmak için dünyanın dört bir yanındaki ortaklarla birlikte çalışıyor.” ifadelerini kullandı.